Bosicoon: de vliegenzwam
Denk je aan het Amsterdamse Bos dan schieten al gauw enkele beelden te binnen. Schotse Hooglanders, de Heuvel, de Bosbaan, eekhoorns. In nieuwsbrief-rubriek 'Bosicoon' geven we de iconen van het Bos een podium. Deze keer richten we de spotlight op een magische schimmel: vliegenzwam!
De vliegenzwam (Amanita muscaria) is misschien wel de bekendste paddenstoel van Nederland. Met zijn rode hoed met witte stippen is hij een echt herfstsymbool. Hij doet denken aan sprookjes en geheimzinnige bossen. Maar deze paddenstoel is meer dan alleen mooi om te zien; hij heeft een bijzondere geschiedenis en is belangrijk voor het Bos.
Een mystieke geschiedenis
De vliegenzwam wordt al duizenden jaren door verschillende culturen gebruikt. Vooral in Noord-Europa en Siberië gebruikten mensen hem vroeger in rituelen, omdat de paddenstoel hallucinaties kan opwekken. Sjamanen, of genezers, aten de paddenstoel om in een andere bewustzijnstoestand te komen. De stof muscimol, die in de paddenstoel zit, zorgt voor deze bijzondere effecten.
De vliegenzwam ziet er misschien uitnodigend uit, maar hij is giftig. Naast muscimol bevat hij iboteenzuur, dat slecht kan zijn voor het zenuwstelsel als je hem eet. Gelukkig waarschuwt zijn felle kleur al: deze paddenstoel is niet bedoeld om te eten. Toch zijn er dieren, zoals slakken en bepaalde insecten, die bestand zijn tegen het gif en ervan eten.
Foto door Martin Herzog van Getty Images.
In het Bos: rol en leefomgeving
De vliegenzwam leeft in symbiose met bomen, met name berken en dennen, en speelt zo een belangrijke rol in het Bos. Het mycelium, het ondergrondse netwerk van schimmeldraden, verbindt zich met de wortels van deze bomen en vormt een mycorrhiza: een ondergronds netwerk waarin voedingsstoffen worden uitgewisseld. De paddenstoel levert mineralen en water aan de boomwortels, terwijl de boom suikers levert aan de schimmel. Deze samenwerking helpt niet alleen de bomen, maar ondersteunt het gehele ecosysteem.
Het verschijnen van de vliegenzwam in de herfst wijst erop dat het Bos zich voorbereidt op de winter. In het Amsterdamse Bos is deze paddenstoel elk jaar weer een publiekstrekker, vooral bij jonge bezoekers en fotografen die de opvallende kleuren vastleggen.
Een natuurlijk kunstwerk
De vliegenzwam is meer dan alleen een paddenstoel; hij is een levend kunstwerk dat het herfstlandschap in het Bos kleur geeft. Zijn aanwezigheid herinnert ons aan de geheimen van de natuur en de bijzondere relaties die zich onder de grond afspelen. In het Amsterdamse Bos wordt de vliegenzwam, net als de boommarter, gezien als een van de iconen van het bosleven. Hij vertelt het verhaal van een rijk ecosysteem waarin elke soort, hoe klein ook, zijn eigen rol speelt.
Dus de volgende keer dat je door het Amsterdamse Bos wandelt en een vliegenzwam ziet, neem even de tijd om te genieten van zijn schoonheid en te reflecteren op het complexe web van leven waarin hij zijn rol vervult.
Foto door Slatan via Canva.
Meer leuke natuurfeitjes met jouw vrienden en familie delen?
Het Amsterdamse Bos is rijkelijk gevuld met bijzondere organismen. Daarom delen wij elk maand een Bosicoon (een soort 'werknemer van de maand'). Word de slimste thuis en lees de hele reeks! Bekijk de gehele serie Bosiconen hier.