Kunstwerken in het Amsterdamse Bos

Marc Bain

Sky-Earth Observatory

Ooit gedacht dat een overvliegend vliegtuig een weldadig effect zou kunnen hebben op de zintuigen? De Amerikaanse kunstenaar Mark Bain krijgt dat voor elkaar in The Sky-Earth Observatory. Hij ziet het therapeutische potentieel van de onruststokers en zet de geluidsoverlast om in een positieve ervaring.

Door plaats te nemen op het kunstwerk kunnen bezoekers 'hun lichaam en geest stimuleren en de omgeving van het Bos op verschillende niveaus ervaren'.

Cure Park

De kunstenaar ontwierp The Sky-Earth Observatory voor Cure Park, een evenement rondom de zorg dat in 2017 in het Bos plaatsvond. Het kunstwerk is aangepast zodat het een definitieve bestemming in het Bos kon krijgen. De installatie zet het lawaai van de overvliegende vliegtuigen om in trillingen die zorgen voor een lichamelijke therapeutische ervaring.

Volgens Bain kan het lichaam werken als een oor. Geluid kan in de vorm van trillingen door het lichaam trekken en energie geven aan lichaamsdelen die dat nodig hebben. Onderzoek heeft uitgewezen dat geluid en vibratie in lage frequentie verzachtend werken bij reumatoïde artritis, immobiliteit en pijn en dat het zelfs een spirituele ervaring kunnen bieden.

Tim Mathijsen

Zitplastiek voor herinnering

Ter gelegenheid van de tentoonstelling 'Tewerkgesteld in het Amsterdamse Bos' ontwierp kunstenaar Tim Mathijsen de installatie Zitplastiek voor herinnering. Het verwijst naar de niet meer zichtbare geschiedenis in het landschap. Het kunstwerk is in de zomer van 2021 opgebouwd ten noorden van de Bosbaansluis.

De betonnen elementen ontlenen hun vorm aan de bruggen waaraan joodse mannen hebben gewerkt in het gebied rond jachthaven De Koenen. De vormen zijn herhaald, vervormd, omgevouwen en met elkaar verbonden. Het zijn zitplaatsen, maar toch ook weer niet. Juist de onduidelijke functie van de elementen biedt ruimte voor reflectie op wat er in het gebied is gebeurd en wat deze locatie nu voor ons betekent.

In de woorden van de kunstenaar: 'De handeling van reproductie, kopie, valt ook direct te rijmen in de beeldende echo. Niet alleen bieden de sculpturen ruimte voor herinnering, ze zijn in wezen zelf ook herinneringen als object. Het worden momenten van herinnering en herdenking door middel van hun ontstaan-door-te-kopiëren.'

Hans van Dorp

Muziekweide

Dat klinkt als muziek in de oren! Het Amsterdamse Bos is een bijzonder kunstwerk rijker: ‘Muziekweide’ van kunstenaar Hans van Dorp. Het kunstwerk doet denken aan een soort grote xylofoon. Het bestaat uit 7 houten stammen waarin een metalen ‘toets’ is verwerkt op een klankkast. Met een stok of sleutelbos kun je er op spelen.

Gabriel Lester

Bos Peel

Een van de nieuwste kunstwerken in het Amsterdamse Bos is 'Bos Peel' van kunstenaar Gabriel Lester. Het is eind 2020 geplaatst ten noorden van de Bosbaan, vlakbij witte ophaalbrug 504 (te zien op onderstaande foto). Het kunstwerk is gebaseerd op een eerder tijdelijk kunstwerk van Lester dat vlakbij het Bostheater in het Amsterdamse Bos heeft gestaan. Het nieuwe permanente werk is gemaakt van duurzame materialen: een stalen frame en wit gelakte douglas planken.

Tom Claassen

De Nederlandse beeldhouwer Tom Claassen is internationaal bekend om zijn kunstwerken in de openbare ruimte, zoals de Olifanten langs de A6 bij Almere en de Konijnen voor de Kunsthal in Rotterdam. Voor het Amsterdamse Bos heeft hij een groot abstract kunstwerk ontworpen van materiaal uit het Bos:

ZT.AmstBs 2018

Het kunstwerk ZT.AmstBs 2018 is speciaal voor deze plek (https://goo.gl/maps/cW5MgGAgx6ht9suj9) ontworpen en gemaakt met het hout van de ca. 50 populieren die hier vroeger stonden. Claassen heeft zich laten inspireren door de plattegrond van startbanen (zoals op het vlakbij gelegen vliegveld Schiphol) en ook door zogeheten ‘knuppelpaden’ die in sommige groengebieden in Nederland voorkomen.

Patronen
Wie op een van de delen van het kunstwerk gaat staan ziet het lijnenspel van de zorgvuldig neergelegde stammen gemakkelijker. Elke stam is op een andere manier in de lengte doorgezaagd. Zo ontstaat steeds een uniek paartje van halve boomstammen, met een bolle en een holle helft. Net als op afbeeldingen van DNA en genen staan haaks op iedere helft volstrekt identieke en unieke lijnenpatronen.

Galjoenen
Maar “je kunt er eigenlijk van alles in zien”, aldus de kunstenaar. Het kunstwerk zou ook een oude verspoelde begraafplaats, een scheepskerkhof of opgraving van middeleeuwse galjoenen kunnen zijn. Of een rij golfbrekers op het strand. Het hout is niet behandeld zodat het in de loop van de tijd zal verdwijnen. U kunt erop gaan zitten en er overheen lopen op eigen risico.

Serge Verheugen

Van kunstenaar Serge Verheugen staan kunstwerken in het Amsterdamse Bos. Deze zijn gemaakt van FSC-gecertificeerd hout uit het Amsterdamse Bos: eik, red Cedar, beuk, linde, populier, grenen. De twee hoofdpersonen in de beelden zijn Andy Moral & Rex Tough. Het zijn figuren opgebouwd uit blokken. Een man en een hond. De ratio en het instinct. Het denken en het doen. Ze verbeelden, net als veel ander werk van Verheugen, verhalen met een moraal. Over schoonheid, vriendschap, keuzes, vergankelijkheid en liefde.

Ambitie

Dit kunstwerk van de hand van kunstenaar Serge Verheugen is momenteel te vinden naast Fietsverhuur Amsterdamse Bos. Het verbeeldt dat je jezelf grote ambities moet stellen. Pak net zoals Rex een grote tak, die misschien veel te groot lijkt.

Dit beeld was ook een onderdeel van een sociaal project: kinderen konden een eigen zijtak toevoegen waarop ze hun ambitie hadden opgeschreven.

Ulrich Rückriem

In 1996 zijn twee kunstwerken van de Duitse kunstenaar Ulrich Rückriem in het Bos geplaatst, in opdracht van het Amsterdams Fonds voor de Kunst.

Het zijn granieten beeldhouwwerken. Ze zijn met uiterste precisie volgens wiskundige principes gemaakt. 'Scheibe' (foto hieronder) staat op een uitloper van de Heuvel, 'Stèle' (foto onder foto 'Scheibe') staat op de Grote Speelweide.

Scheibe

Stèle

Blauwe Zee

Aan de voet van de heuvel, vlakbij het water, is het beeld Blauwe Zee (foto hieronder) te bewonderen. Het beeld is gemaakt door Elsbeth Pluimers, beeldhouwer en keramist uit Amsterdam. Zij is opgeleid aan de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam en aan de Hochschule der Kunste in Berlijn. Haar atelier ligt aan de Nieuwe Meer, vlakbij het Bos.

Zij is geboeid door de natuur en met name door fysisch geografische processen. Door erosie en de werking van de zee ontstaan nieuwe vormen. Water, zee en oceanen spelen een belangrijke rol in haar werk. Blauwe Zee geeft een beeld hoe Pluimers energie, kleur en materie ziet, alles geconcentreerd in een golvende beweging. Het beeld is geplaatst aan het water en steekt af tegen de (soms blauwe) lucht en de begroeiing van het Bos.

Het werk is voorjaar 2012 voor een beperkte periode geplaatst ter gelegenheid van de opening van het buitenseizoen in het Amsterdamse Bos. Het beeld is al eerder te zien geweest in Loosdrecht en op de binnenplaats van het Sanquin laboratorium in Amsterdam.

IJzeren stronken

Langs het pad naar het Bostheater ligt een aantal opvallende metalen voorwerpen. Als je beter kijkt zie je dat het holle ijzeren afgietsels zijn van boomstronken (foto hieronder). Het zijn er veertig in twee verschillende modellen. Deze kunstwerken zijn in opdracht van de Gemeente Amsterdam in 2004 gemaakt door landschapsbureau West8 uit Rotterdam.

Eens was het een onderdeel van de inrichting van het Carascoplein. Dat is een soort restgebied onder de viaducten van de sporen bij het NS Station Sloterdijk. West8 maakte er een kunstmatig landschap van omdat de locatie te schaduwrijk was. De zware pijlers van de spoorbaan werden als bomen gezien. Zwarte stroken asfalt liepen door het gras, en daar waar het asfalt een grasgebiedje doorkruist, is het bewerkt met een rasterachtig patroon van witte noppen. Oorspronkelijk waren de boomstronken lichtsculpturen; 's avonds werd het effect van jaarringen geprojecteerd tegen de onderkant van de pilaren van de treinviaducten.

In 2006 werd het gebied van het Carascoplein opnieuw ingericht, nu als bus en tramstation. De metalen boomstronken werden toen in het Amsterdamse Bos geplaatst.